Blok-blog

In het eerdere bericht "Voor het blok" vertelde ik over mijn deelname aan het project Secret Blocks, met name over het resultaat. In onderstaand bericht vertel ik over het proces: hoe het tot stand is gekomen en hoe ik het heb ervaren.

December 2012

Na een geslaagde herfstvakantie met Wil van Bommel kreeg ik eind december van haar een bijzondere uitnodiging: of ik zin had om een kunstwerkje te maken van een blok hardhout van 20 x 15 x 10 cm. Dit in het kader van een kunstproject georganiseerd door de Kunstgroep Kolonie Plasmolen waar Wil lid van is. In dit project 'Secret Blocks' maken bekende en onbekende kunstenaars anoniem kunst van een stuk hout voor expositie en verkoop in het voorjaar.

Hoei, sommige dingen die ik doe pakken dan weliswaar mooi uit, maar zo'n opdracht? Ik heb totaal geen ervaring met hout. Ik heb geen kunstopleiding. Andere deelnemers hebben geheid meer ervaring met creativiteit, met hout, met kunst. Straks staat er een belachelijk dingetje van mij tussen het werk van 'de grote jongens'. Ik kan het wel proberen, maar hardhout bewerken is sowieso veel werk: het schijnt HARD te zijn...

En toch, naast deze alles behalve stimulerende gedachten voelde ik me wel heel erg vereerd dat Wil dacht dat dit iets voor mij was. Eerst maar eens even polsen naar de voor mij belangrijkste randvoorwaarden: hoeveel tijd heb ik en mag het uitsluitend hout zijn of kan er ander materiaal bij? De tijd bleek 3 maanden en er was geen restrictie behalve dat het blok gebruikt zou worden. Nu nog een goed idee. Nog niks beloven. Als ik niets bedenk wordt het immers niets.

Ik had het blok nog niet gezien of in handen gehad, maar vanaf de uitnodiging reist het met mij mee, in mijn hoofd. De maten: 20 x 15 x 10 cm, dat is een half A4tje en dan zo hoog als een ansichtkaartje. Vooral achter het stuur op de snelweg kan je daar lekker over mijmeren. Draaien, draaien, draaien, indelen, kleuren, thema's, associaties, een boodschap, een grapje. Meerdere ideeën passeren de revue, onderweg, thuis met de kinderen, 's avonds op de bank. Een idee waar ik met verf wel een vorm aan zou kunnen geven, maar was het idee wel sterk genoeg? Een ander idee dat niet al te veel werk zou zijn, maar of dat na de eerste aanblik nog interessant zou zijn? Het voelt als 'reserve-ideeën'. Tot ik de wetenschapsquiz zie.

Wetenschap op TV, de kracht van beelden.

Vraag 14 luidt: "Hoeveel dominostenen zijn minimaal nodig om een dominosteen ter grootte van de Utrechtse Domtoren om te gooien? Je begint met een standaard dominosteen. Bij vergroting van de opvolgende stenen schalen alle dimensies mee."
Het antwoord blijkt 20. Cool! Je begint met zo'n simpel lullig steentje en krijgt in 20 stenen die joekel van een toren omver! In de uitzending laten ze zien hoe ze geprobeerd hebben de stenen zoveel mogelijk te vergroten in 1 stap. Het effect was verrassend, krachtig, simpel. Dat wil je zelf kunnen doen, voelen, zien, laten zien. Bekijk de uitzending op internet, vanaf 1:11:40. Dat filmpje maakt mij hebberig. Ik wil zulke blokken hebben, van mooi massief hout. Dat zou wat wezen voor mijn Secret Block!

De aangekondigde verhoudingen van het blok lijken prima. Een half A4tje heeft ongeveer de vorm van een dominosteen, en dan kan ik het nog wel 4x verkleinen tot een normale dominosteen. Leuk, een serie van 5 stenen. Misschien moet ik van de rest van het hout een kistje maken of zoiets. Het moet op de 1 of andere manier wel kunst worden...

Veel kleiner dan gedacht...

Januari 2013

De blokken arriveren bij mij. Vijf stuks. Ik zal blij zijn als ik er 1 weet om te toveren tot een kunstwerk. De maten blijken niet te lijken op wat eerder was gezegd. Veel kleiner. Oeps. Tja, de stenen moeten sterk aflopend zijn. De grootste steen wordt bepaald door het blok. En de dikte door de verhouding van een dominosteen. Dus de kleinste wordt ook heel dun. Te dun is niet te zagen. Ik kan nog voor de reserve-ideeën gaan.

Februari 2013

Terwijl ik met de kinderen creatief probeer te zijn voor carnaval zijn de andere deelnemers druk met hun blok. De eerste werkstukken zijn al ingeleverd en foto's verschijnen op de website. Heel divers, leuk, knap allemaal. Zo mooi afgewerkt ook. Heel professioneel. Een beetje zenuwachtig word ik wel. Bovendien wordt de prijs van de kunstwerken verhoogd. Oh jasses, dat legt de lat voor mijn gevoel hoger. Mijn idee wil ik aan niemand vertellen. Bang dat een omschrijving zo niks lijkt. Maar de symboliek van de stenen wordt groter en groter voor mijzelf. Dingen die niet mogelijk lijken, zijn het misschien toch. Het beeld wordt helder. Het zullen vier stenen worden, met van klein naar groot de woorden  IK  KAN  HET  TOCH . Diverse variaties op deze korte zin heb ik overwogen, maar deze zin bleef als een mantra doorzingen. Dit is het dus. Aanvankelijk zo goed als zeker weten dat je het niet kan, maar dan ontdekken dat je ongelijk had. Ik hoop zo dat ik zelf nu ook ongelijk heb.

1 maart: Secret Blocks in de krant met het werk van de snelste deelnemers.

Maart 2013

Mijn schoonvader-met-zaagtafel is op Azie-reis. Wachten op hulp heeft geen zin, de tijd dringt. Begin maart krijgen we een paar onverwacht mooie dagen en ik sleep gauw de workmate naar buiten. Decoupeerzaag erbij. Hm, zaagje veel te kort voor zo'n dik blok. In hemelsnaam toch maar proberen, dan maar van 2 kanten zagen. Het meranti-hout ruikt heerlijk, naar kretek-sigaretten. Het zaagsel is opvallend fijn en mooi roestrood. De zaag wordt heet. De snede vreselijk grof. Okee, eind van de week schoonvader weer in het land, blok op de zaagtafel. Eigenlijk ook te kleine zaagcapaciteit. De cirkelzaag levert wel een bijzonder sierlijke snede op. De twee grootste plakken zijn gezaagd: TOCH en HET. Wel veel zaagverlies en de tweede steen is dikker geworden dan gepland. De derde steen gaat me vertellen of dit erg is... Thuis met een ijzerzaagje steen nummer drie gezaagd: KAN. Helaas, KAN gooit HET niet om, oftewel HET KAN niet! HET was ook naar verhouding te dik. Nu moet ik die plak overlangs doormidden zagen. Dit lijkt onmogelijk. Na lang ploeteren toch gelukt door HET vast te zetten en telkens een stukje verder te zagen vanuit een andere kant. Niet lang daarna de kleine IK kunnen uitzagen. Proef op de som:

Dit stimuleert. Ik moet ook snel door want het is nog geen kunstwerk en ik heb nog twee en een halve week. Sommige stenen staan nogal scheef. Dat mag niet en met een oude fietsband krijg ik de schuurmachine gefixeerd en kan ik de hardhouten domino-stenen recht maken.

Dun plakje afzagen van te dik
uitgevallen dominosteen

Vlakschuurmachine op zijn
kop geklemd om scheve
stenen te corrigeren

Sierlijke snede door de cirkelzaag
met te kleine zaagcapaciteit

De stenen zijn 'uit' het blok gezaagd, telkens de helft van de overgebleven verhoging afgezaagd. Het is een soort wenteltrapje waarvan de treden telkens kleiner worden. Door de hoogte van het blok zelf is de eerste stap wel extra hoog. Maar dat is precies zoals een nieuwe onderneming voelt voor mij: de eerste stap is gigantisch, daarna gaat het steeds makkelijker. Ha fijn, dan horen de stenen en het 'restblok' toch helemaal bij elkaar. Het zijn alleen verschrikkelijk kale houten brokken. Ik zie en voel de symboliek wel, maar niet ieder ander ziet dat. De 4 woorden IK KAN HET TOCH komen op de stenen, maar wat doe ik met de trap? En het hout is bepaald niet netjes door mijn moeizame zaagwerk. 

Ik begin maar eens met de boodschap te formuleren. Dat kan eventueel gebruikt op de expositie. Al schrijvend merk ik dat mijn idee stevig in mijn hoofd zit. Een idee dat enerzijds best persoonlijk is, anderzijds voor veel mensen herkenbaar kan zijn.

Van gevoel naar tekst...
Ik zie nu duidelijk een donkere en een lichte kant aan het verhaal.

Op een ochtend word ik wakker en weet nu zeker dat ik niet ga schuren maar gewoon het grove hout ga schilderen. Ik heb al jaren een blik boterkleurige verf staan. Die warme tint past mooi bij het roodbruin van de meranti, helder contrast en toch niet hard. Ik print voorbeeldwoorden om erop te leggen. Op de stenen wit-op-bruin, op de trap bruin-op-wit. Hm, het blijkt te veel tekst. Een dag later bedenk ik de voetstapjes op de trap als beeldende vervanging van de zin STAP VOOR STAP.

Het trapje, respektievelijk plan A, plan B, en het uiteindelijke resultaat. 

Geduld: verf laten indikken en
aanbrengen met sate-prikker

Oude techniek, wel goed drogen en
proefstempelen voor mooie afdruk

Het schilderwerk vraagt geduld. En dat bevalt wel. Even rustig zitten. Het ontwerpwerk is nu echt klaar. Rust in mijn hoofd en nu het fijne werk met mijn handen. Eerst de letters overschetsen van papier op hout. Dan met een sate-prikker verfen. Ontdekking: de verf loopt uit in de nerven van het hout. Nee, ik wil strak verven. De verf is te dun. Door een kleine hoeveelheid te laten indrogen krijg ik de juiste dikte. Nu lukt het wel. Het is werk op de milimeter. Wat grappig om zo'n klassiek font eens zo goed te bestuderen! De dikke en dunne poten van letters, de lengte van de schreven, de ronding van poot naar schreef. De voetstapjes besluit ik te stempelen. Ook het uitsnijden van mini-schoenzooltjes uit een aardappel is bijzonder rustgevend.

Transferpapier: ideaal, maar je weet
nooit precies hoe lang het moet smelten

Ondertussen is ergens in het proces de boodschap ook letterlijk IN het blok terecht gekomen. Na het uitzagen van de dominostenen blijft het leuk om het blok telkens weer even in elkaar te zetten. Dat lukt maar matig omdat ik immers een stuk van 1 van de stenen heb moeten afzagen. Ik heb te grof gewerkt om het gewoon terug te plakken op de trap. Dat ziet er niet meer uit als 1 geheel. Toch moet het terug op de onderste, grootste trede. De omschrijving voor de expositie had ik al afgedrukt op een correspondentiekaart. Nog een beetje krimpen en dubbelvouwen en ik kan het 'verstoppen' onder die verzaagde trede. Het wordt een intrigerend klepje. Papier kan ik natuurlijk niet verwerken, te kwetsbaar. Gelukkig heb ik ervaring met printen op stof. Het kost wel enkele pogingen want dit keer is zowel de kleur als de leesbaarheid veel belangrijker dan op een willekeurig T-shirtje. De vormgeving van deze uitleg heeft ook een verandering ondergaan ten opzichte van het eerste idee: titels en conclusie vervangen door grafische beelden.

... van tekst naar vormgeving:
een klepje met een leerachtige binnenkant,
met deel van de tekst nu grafisch verwerkt

Het verfwerk en het lijmwerk waren net op tijd droog om het blok op 5 april van Boxtel naar Nijmegen te brengen en aan Wil te overhandigen. De expositie moest toen nog komen en of mijn blok verkocht zou worden of zelfs maar gewaardeerd wist ik nog niet. Maar iets te hebben kunnen maken zoals ik het bedoeld had, en waar ik een goed gevoel over had maakte dat ik bij de aflevering al kon denken :

Hoe het verder gegaan is op de expositie en daarna kun je lezen in het bericht "Voor het blok".